Οι τεχνολογίες πληροφορικής έχουν εισαχθεί τα τελευταία χρόνια στον δημόσιο τομέα με στόχο αφενός την παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών προς τους πολίτες και αφετέρου την μείωση της γραφειοκρατίας με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Πολλές υπηρεσίες του δημόσιου Τομέα έχουν υιοθετήσει σύγχρονα συστήματα πληροφορικής, είτε με δικές τους ενέργειες είτε λόγω θεσμικών παρεμβάσεων.
Όσο αναφορά τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης της χώρας υφίσταται μια παρόμοια κατάσταση, με το ηλεκτρονικό πρωτόκολλο να αποτελεί το πρώτο υποχρεωτικό λογισμικό που εισήχθη σε όλους τους Ο.Τ.Α. α’ βαθμού (Α.Π. ΔΙΑΔΠ/3753/19.2.2001 εγκύκλιο της Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης με θέμα «Ηλεκτρονική Διοίκηση»).
Βασικό ρόλο στην χρήση των τεχνολογιών αυτών κατέχει το λογισμικό, δηλαδή το τμήμα εκείνο που αξιοποιεί τις δυνατότητες ενός υπολογιστικού συστήματος προκειμένου να εκτελέσει προκαθορισμένες εργασίες. Τα δομικά στοιχεία του λογισμικού που είναι γραμμένα σε γλώσσα προγραμματισμού υψηλού επιπέδου συνιστούν τον πηγαίο κώδικα, και είναι απολύτως απαραίτητα για την κατανόηση της λειτουργικότητας του προγράμματος, την τροποποίηση και τη βελτίωσή του ανεξάρτητα από τον αρχικό δημιουργό του. Η πλειοψηφία των εταιρειών πληροφορικής θεωρεί το παραγόμενο από αυτές λογισμικό ως πνευματική τους ιδιοκτησία και διατηρεί τον πηγαίο κώδικα «κλειστό», δηλαδή μη διαθέσιμο στο κοινό ή ακόμα και στους πελάτες τους.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ραγδαία αύξηση στους ρυθμούς επέκτασης, ανάπτυξης και βελτίωσης του Ελεύθερου Λογισμικού / Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ). Η εξέλιξη αυτή έχει οδηγήσει στην γενική παραδοχή ότι το ΕΛ/ΛΑΚ τείνει να αλλάξει ριζικά τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας του τομέα ανάπτυξης λογισμικού. Από διάφορες έρευνες που έχουν υλοποιηθεί υπολογίζονται ότι αυτή την στιγμή υπάρχουν τουλάχιστον 5.000 ενεργά έργα ΕΛ/ΛΑΚ που τηρούν τις προϋποθέσεις να εισαχθούν σε μια μικρομεσαία επιχείρηση.
Η αντίληψη αυτή υποστηρίζεται και για τον Δημόσιο Τομέα συνυπολογίζοντας το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πολλά κράτη, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ιταλία, οι ΗΠΑ και η Κίνα καθώς και εκπαιδευτικά και ερευνητικά ινστιτούτα της αγοράς υλοποιούν προγράμματα και δράσεις για την ανάπτυξη και προώθηση του ΕΛ/ΛΑΚ στο δημόσιο τομέα.
Η παρούσα μελέτη αναπτύσσεται σε 5 κεφάλαια ως εξής:
Στο πρώτο κεφάλαιο (κεφάλαιο 1) δίνονται ορισμένα εισαγωγικά στοιχεία και παρουσιάζεται η δομή της μελέτης.
Στο κεφάλαιο 2 δίνεται η παρουσίαση της εισαγωγής και χρήσης του ΕΛ/ΛΑΚ στον Δημόσιο Τομέα της Ελλάδας αλλά και σε τέσσερεις περιπτώσεις Ευρωπαϊκών Χωρών, οι οποίες προχώρησαν ένα βήμα παραπάνω ως προς την διείσδυση του Δημοσίου Τομέα στο ΕΛ/ΛΑΚ.
Στο κεφάλαιο 3 αναλύεται η παρούσα κατάσταση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ βαθμού στην Ελλάδα, με έμφαση στον τρόπο λειτουργίας τους με την χρήση λογισμικών. Αρχικά περιγράφεται η διοικητική και επιχειρησιακή δομή τους με σκοπό την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας ενός οργανισμού αλλά και αποσαφήνιση των αρμόδιων τμημάτων για την χρήση και υποστήριξη λογισμικών συστημάτων. Για την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας ενός Δήμου παρουσιάζονται και οι βασικότερες διαδικασίες προμηθειών σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό και θεσμικό πλαίσιο (Εθνικό και Κοινοτικό). Στην συνέχεια παρουσιάζονται τα βασικά αποτελέσματα της καταγραφής που έχει υλοποιηθεί. Η συγκεκριμένη καταγραφή παρουσιάζει τα λογισμικά που υπάρχουν σε 85 από τους 325 Δήμους της Ελλάδας (26.15%), όπως συνενώθηκαν με το Πρόγραμμα Καλλικράτης (περίπου 400 Δήμοι πριν την συνένωση) χωρισμένα ανά Περιφέρεια. Τα λογισμικά ελέγχονται και καλύπτουν όλο το φάσμα του λογισμικού που χρησιμοποιεί ένας Δήμος για την λειτουργία του στην Ελλάδα είναι τα παρακάτω:
- Διοικητικές Εφαρμογές
- Πρωτόκολλο
- Διαχείριση Εγγράφων
- Δημοτολόγιο
- Μητρώο Αρρένων
- Ληξιαρχείο
- Οικονομικές Εφαρμογές – Άλλες Σχετικές Εφαρμογές
- Οικονομική Διαχείριση
- Γραφείο Κίνησης Οχημάτων
- Διαχείριση Έργων
- Μισθοδοσία
- Διαχείριση Προσωπικού
- Εφαρμογές Εσόδων
- ΤΑΠ
- ΚΟΚ
- Ύδρευσης / Αποχέτευσης
- Φόρος Παρεπιδημούντων
- Εισφοράς Γής σε Χρήμα
- Άδειες Καταστημάτων
- Κοιμητήρια
- Άρδευση
- Λοιπά Τέλη
- Λειτουργικό Σύστημα και Εφαρμογή Γραφείου
- Λειτουργικό Σύστημα
- Εφαρμογή Γραφείου
Στο κεφάλαιο 4 γίνεται η τεκμηρίωση της βιωσιμότητας του εγχειρήματος εισαγωγής ΕΛ/ΛΑΚ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση με την χρήση των κατάλληλων δεικτών και διαγνωστικών αναλύσεων.
Για την καλύτερη τεκμηρίωση της βιωσιμότητας του εγχειρήματος έχουν δημιουργηθεί τρία διαφορετικά σενάρια για την εισαγωγή του ΕΛ/ΛΑΚ στους Ο.Τ.Α. και συγκεκριμένα:
- Μαζική αλλαγή
- Βασική αλλαγή
- Ελάχιστη αλλαγή
Για την ανάλυση της βιωσιμότητας και των τριών εγχειρημάτων θα χρησιμοποιηθούν κατά την ανάλυση κόστους – οφέλους οι δείκτες:
- Καθαρά Παρούσα Αξία
- Εσωτερικό Ποσοστό Απόδοσης
- Δείκτης Αποδοτικότητας
- Αξία πραγματικού δικαιώματος
Για την βέλτιστη ανάλυση θα ακολουθήσει η ανάλυση με την μεθοδολογία των Real Options.
Η μέθοδος της Καθαράς Παρούσας Αξία συνίσταται στον υπολογισμό της παρούσης αξίας όλων των μελλοντικών εισροών μετρητών, ο οποίος γίνεται με επιτόκιο το κόστος του κεφαλαίου, και στην αφαίρεση, από την παρούσα αξία των μελλοντικών εισροών μετρητών, του ποσού της επενδύσεως που απαιτείτε σήμερα.
Ως Εσωτερικό Ποσοστό Απόδοσης ορίζεται το ποσοστό εκείνο το οποίο εξισώνει την παρούσα αξία της αναμενόμενης καθαρής εισροής μετρητών με την παρούσα αξία της εκροής μετρητών ή αν το διατυπώσουμε εναλλακτικά το ποσοστό εκείνο που καθιστά την Καθαρά Παρούσα Αξία ίση με το μηδέν.
Η μέθοδος του δείκτη αποδοτικότητας χρησιμοποιείται κυρίως για να συγκρίνουμε πολλές επενδύσεις που συνήθως είναι αμοιβαίως αποκλειόμενα και πρέπει να εκλέξουμε το αποδοτικότερο.
Τα πραγματικά δικαιώματα (real options) είναι μια νεότερη
μέθοδος αξιολόγησης επενδύσεων που ενισχύουν την δυνατότητα του εκάστοτε φορέα να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο με ευέλικτο τρόπο. Είναι μια εξέλιξη της θεωρίας των χρηματοοικονομικών δικαιωμάτων και σε αντίθεση με την Καθαρά Παρούσα Αξία δεν χαρακτηρίζεται από στατικότητα. Τα πραγματικά δικαιώματα δίνουν αξία σε βάθος χρόνου και προσπαθούν να αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο ως ευκαιρία. Στο κεφάλαιο 5 παραθέτουμε μια μέθοδο αξιολόγησης λογισμικών ΕΛ/ΛΑΚ η οποία στοχεύει στην ανάγκη για αποτίμηση της αξίας χρήσης του λογισμικού στους οργανισμούς, και βασιίζεται στην καταγραφή των χρόνων εκμάθησης εκτέλεσης/υλοποίησης των εργασιών του εκάστοτε οργανισμού, χρησιμοποιόντας την θεωρία των πραγματικών δικαιωμάτων προαίρεσης. Τέλος παρουσιάζουμε τη σύνοψη των αποτελεσμάτων από την ανάλυση που έχει προηγηθεί και παραθέτουμε τα εξαγόμενα συμπεράσματα. Ακολουθεί η βιβλιογραφία, και το παράρτημα στο οποίο με τον πίνακα στον οποίο παρουσιάζονται γενικά επιλογές ΕΛ/ΛΑΚ που υπάρχουν διαθέσιμες σε αντιστοίχηση με κάποιο παρόμοιο ιδιόκτητο λογισμικό.