Μελέτη χρήσης ΕΛ/ΛΑΚ στον Δημόσιο Τομέα: ΕΛ/ΛΑΚ στο Δημόσιο Τομέα

Σκοπός του παρόντος κεφαλαίου είναι η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στην Ελλάδα και την Ευρώπη σχετικά με το ΕΛ/ΛΑΚ στο δημόσιο τομέα.

Η στάση της Δημόσιας Διοίκησης και γενικότερα της πολιτείας απέναντι στο ΕΛ/ΛΑΚ μπορεί να διαμορφωθεί μεταξύ ενός πλαισίου ελάχιστης υποστήριξης και ενός πλαισίου δυναμικής υποστήριξης. Ένα ελάχιστο πλαίσιο υποστήριξης δημιουργείται με την διάθεση χρόνου και πόρων σε συγκεκριμένους τομείς. Ένα δυναμικό πλαίσιο υποστήριξης προϋποθέτει την θέσπιση νομοθετικού πλαισίου προτίμησης λύσεων ΕΛ/ΛΑΚ, όπου αυτό είναι τεχνικά δυνατό και την άμεση ή έμμεση χρηματοδότηση εναλλακτικών λύσεων ΕΛ/ΛΑΚ σε τομείς στρατηγικής, κοινωνικής ή οικονομικής σκοπιμότητας.

Στην συνέχεια παρουσιάζουμε μια σειρά από ενέργειες στήριξης του ΕΛ/ΛΑΚ για την υιοθέτηση του από την Δημόσια Διοίκηση:

• Ενίσχυση έργων σχετικά με την τεκμηρίωση, μετάφραση και τον εξελληνισμό του ελεύθερου λογισμικού.
• Ανάπτυξη συνεργασιών για την πραγματοποίηση έργων ελεύθερου λογισμικού δημόσιου ενδιαφέροντος
• Ενημέρωση και σταδιακή προώθηση της χρήσης ΕΛ/ΛΑΚ για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων αναγκών σε διάφορους τομείς του δημοσίου
• Ενημέρωση και καθοδήγηση επιχειρήσεων για τα πλεονεκτήματα χρήσης ή μετάβασης σε ΕΛ/ΛΑΚ
• Ενημέρωση επιχειρήσεων για τα νέα επιχειρησιακά μοντέλα που βασίζονται σε ΕΛ/ΛΑΚ με στόχο την διασφάλιση του απαραίτητου επιπέδου υποστήριξης που απαιτεί η χρήση από το δημόσιο τομέα και τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας.
• Ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων σχετικά με τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις του ΕΛ/ΛΑΚ.

2.1.1 Παραδείγματα από την Ευρώπη

Παρουσιάσουμε τέσσερις περιπτώσεις Ευρωπαϊκών Χωρών υιοθέτησης του ΕΛ/ΛΑΚ στον Δημόσιο τομέα με την στάση της πολιτείας να βασίζεται στο πλαίσιο δυναμικής υποστήριξης.

Η περίπτωση της Ολλανδίας

Η Ολλανδία έχει υιοθετήσει το ΕΛ/ΛΑΚ ως κύριο λογισμικό στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας. Το υπουργείο οικονομικών της χώρας ανακοίνωσε ένα σχέδιο δράσης (Action plan) για την χρήση ανοικτών προτύπων και ανοικτού λογισμικού στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Η δράση ονομάζεται «Η Ολλανδία, σε ανοικτή σύνδεση – The Netherlands in Open Connection».

Οι στόχοι που έθεσε το υπουργείο οικονομικών είναι:

– Ικανοποιητική συμμετοχή των πολιτών

– Διατηρησιμότητα της πληροφορίας και των καινοτομιών

– Δραστική μείωση της πολυπλοκότητας των λειτουργιών διαχείρισης.

Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, χρειάζεται να αναπτυχθεί η διαλειτουργικότητα μεταξύ κράτους-επιχειρήσεων, κράτους-πολιτών και των δημοσίων υπηρεσιών μεταξύ τους.
Στα πλαίσια της προσπάθειας, σαράντα επτά κυβερνητικοί οργανισμοί μεταξύ αυτών και τοπικές εξουσίες υπέγραψαν το “μανιφέστο για τους ανοικτούς κυβερνητικούς οργανισμούς”, ώστε να επιτευχθεί η ανοικτότητα, που είναι προυπόθεση για την διαλειτουργικότητα, με τις εξής απαιτήσεις:

• Απεξάρτηση από συγκεκριμένο προμηθευτή

• Διαφάνεια, στον έλεγχο και την διαχείρηση

• Διαλειτουργικότητα

• Ψηφιακή διατηρησιμότητα

Λόγω των συχνών αλλαγών των προτύπων, παλαιά ψηφιακά αρχεία πολλές φορές δεν μπορούν να διαβαστούν από νέο λογισμικό που μεταφράζεται σε απώλεια των στοιχείων ή τεράστιο κόστος μετατροπής. Η ψηφιακή διατηρησιμότητα απαιτεί να γίνουν κατάλληλες επιλογές, ώστε τα αρχεία, να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολλά χρόνια χωρίς χρονοβόρες και με κόστος μετατροπές. Οι υπηρεσίες που υπογράφουν το μανιφέστο, απαιτούν οι προμηθευτές τους να ικανοποιήσουν τις παραπάνω απαιτήσεις.

Οι στόχοι του σχεδίου δράσης είναι:

• Αύξηση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των υπηρεσιών η-διακυβέρνησης των διαφόρων φορέων του δημοσίου
• Μείωση της εξάρτησης από συγκεκριμένους προμηθευτές, μέσω ταχείας υιοθέτησης ανοικτών προτύπων και του ανοικτού λογισμικού
• Προώθηση της καινοτομίας και της οικονομίας με την υποκίνηση της χρήσης ανοικτού λογισμικού, καθώς θα δίνεται προτίμηση στα συμβόλαια με ανοικτό λογισμικό, όταν οι άλλες παράμετροι είναι παρόμοιες.

Η περίπτωση της Γερμανίας

Η Γερμανία έχει διάφορες αναληφθείσες πρωτοβουλίες. Η Γερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή χρησιμοποιεί το Linux σε 150 servers της, ενώ η πόλη του Μονάχου σχεδιάζει να αλλάξει τα λειτουργικά συστήματα σε πάνω από 14.000 επιτραπέζιους υπολογιστές με Linux, παρά την μείωση τιμών που ανακοίνωσε πρόσφατα η Microsoft ‘s. Η αστυνομία της Γερμανίας επίσης αλλάζει 11.000 ηλεκτρονικούς υπολογιστές της και εγκαθιστά το Linux. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η τιμή δεν είναι πάντα ο παράγοντας στον οποίο οφείλεται ο μεγάλο αριθμός των αλλαγών σε Linux. Ο υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας, κ. Otto Schilly δήλωσε, “Αυξάνουμε την ασφάλεια των υπολογιστών αποφεύγοντας την «μονοκαλλιέργεια (χρήση ενός μόνο λογισμικού)  και μειώνουμε την εξάρτηση από ένα και μόνο προμηθευτή». Η γερμανική Βουλή το 2001αποφάσισε ότι τα ΕΛ / ΛΑΚ  πρέπει να χρησιμοποιούνται όπου η χρήση τους θα μπορούσε να μειώσει το κόστος. Το Υπουργείο Οικονομικών έχει ένα σύστημα εσωτερικού δικτύου (intranet) βασισμένο στον Apache που υποστηρίζει 15.000 χρήστες.

Η περίπτωση της Γαλλίας

Η επίσημη έγκριση του Οργανισμού για τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στη Διοίκηση (ATICA) μετράει ως μέρος της αποστολής της, «να ενθαρρύνει τις διοικήσεις να χρησιμοποιούν ελεύθερο λογισμικό και τα ανοικτά πρότυπα.”. Η αρχή έγινε με τα τελωνεία και τον φορέα έμμεσης φορολογία οι οποίοι άλλαξαν τα λειτουργικά τους συστήματα σε Linux επικαλούμενοι λόγους ασφαλείας. Η γαλλική υπηρεσία για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση έχει θεσπίσει υποχρεωτική την χρήση των ανοικτών προτύπων  για όλες τις δημόσιες διοικήσεις ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης διαλειτουργικότητα μεταξύ τους.

Η περίπτωση της Αγγλίας

Το Ηνωμένο Βασίλειο (UK) μόνο πρόσφατα άρχισε να χαράζει πολιτική σχετικά με τις το ΕΛ / ΛΑΚ και τις δημόσιες διαδικασίες. Οι πολιτικές που έχουν παραχθεί μέχρι σήμερα ήταν ευνοϊκές για το ΕΛ / ΛΑΚ. Το Ηνωμένο Βασίλειο ενδιαφέρεται πρωτίστως για την αποφυγή της ιδιοκτησίας  και έχει μια πολιτική για την “χρήση προϊόντων που υποστηρίζουν ανοιχτά πρότυπα και προδιαγραφές σε όλες τις μελλοντικές εξελίξεις της ΤΠ”. Ένας από τους πιο ενεργούς υποστηρικτές του ΕΛ / ΛΑΚ στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι το Εθνικό Σύστημα Υγείας, εν μέρει λόγω της αφερεγγυότητας προμηθευτή ιδιόκτητου λογισμικού που ανάγκασε τα νοσοκομεία να αλλάξουν σε Linux.

2.1.2 Η κατάσταση στην Ελλάδα

Η χρήση του ΕΛΛΑΚ στην Ελλάδα είναι αρκετά περιορισμένη και ειδικότερα στον Δημόσιο Τομέα και την Τοπική Αυτοδιοίκηση σχεδόν μηδενική. Το ΕΛΛΑΚ διαχρονικά, διαθέτει μεγάλη εγκατεστημένη βάση και απήχηση στα Πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, όπου η διαθεσιμότητα του πηγαίου κώδικα άλλα και γενικότερα η τεχνοτροπία ανάπτυξης του το καθιστούν ιδιαίτερα δημοφιλές. Επίσης υπάρχουν και κάποιες πρωτοβουλίες για την χρησιμοποίησή του στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα εργαστήρια Πληροφορικής γυμνασίων και λυκείων σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Υπουργείου Παιδείας θα πρέπει να διαθέτουν και GNU/Linux, ώστε να εκπαιδεύσουν σχετικά τους μαθητές τους. Η ρύθμιση αυτή ωστόσο δεν έχει εφαρμοστεί σε μεγάλο αριθμό σχολείων. Οι πλέον ουσιαστικές ενέργειες, αφορούν την δημιουργία ομάδων εργασίας στα πλαίσια του e-business forum για την αξιολόγηση και αξιοποίηση του ΕΛΛΑΚ.

Επίσης στην Ελλάδα υπάρχει ένας αξιόλογος αριθμός χρηστών ΕΛΛΑΚ όπου συντονίζεται γύρω από δύο κύριες εθελοντικές προσπάθειες. Η Ένωση Ελλήνων Χρηστών και Φίλων Λίνουξ (http://www.hellug.gr) και ο δικτυακός τόπος του ΕΛΛΑΚ (http://www.ellak.gr) αποτελούν τις δύο σημαντικότερες πηγές πληροφόρησης ενώ παράλληλα αποτελούν και πεδίο συνάντησης, συζήτησης, προβληματισμού άλλα και αλληλοβοήθειας των χρηστών του.

Οι απαιτήσεις του δημόσιου τομέα σε θέματα τεχνολογικών υποδομών οφείλουν να είναι σαφώς υψηλότερες από τις αντίστοιχες του ιδιωτικού τομέα. Ο βέλτιστος εξοπλισμός του δημόσιου τομέα είναι απαραίτητος καθώς, αφενός θα πρέπει να διασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία άλλα και την ασφάλεια, την ακεραιότητα καθώς και την προσβασιμότητα των συστημάτων και δεδομένων που ανήκουν στο δημόσιο και στους πολίτες. Ειδικότερα, το λογισμικό που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί σε υπηρεσίες που επεξεργάζονται «ευαίσθητα» ή κρίσιμα για τα εθνικά θέματα δεδομένα πρέπει να πληροί αυξημένες προδιαγραφές ασφαλείας. Το εμπορικό λογισμικό εμφανίζει το σοβαρό μειονέκτημα ότι είναι αδύνατη η ανίχνευση όλων των λειτουργιών ενός προγράμματος χωρίς την εξέταση του πηγαίου κώδικα. Αντίθετα, κάθε εφαρμογή ΕΛ/ΛΑΚ είναι δυνατόν να εξακριβωθεί πλήρως για όλες τις λειτουργίες της και να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ύπαρξης κρυφών χαρακτηριστικών που θα παρείχε μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε τρίτους.

Η εισαγωγή του ΕΛΛΑΚ στο Δημόσιο τομέα είναι σαφώς μια εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία, κυρίως, γιατί μέχρι σήμερα ουδέποτε υπήρξε κεντρικός σχεδιασμός για το είδος του λογισμικού και τις απαιτήσεις που πρέπει να πληροί ώστε να καλύψει μακροπρόθεσμα τις ανάγκες του. Για το λόγο αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολη η ακαριαία μετάβαση από εμπορικό λογισμικό σε ΕΛ/ΛΑΚ σε όλη την Δημόσια Διοίκηση και αυτοδιοίκηση. Τα περισσότερα οφέλη από τη χρήση ΕΛ/ΛΑΚ είναι μακροπρόθεσμα και σχετίζονται με την ευρύτερη ανάπτυξη και ώθηση που αναμένεται να δώσει το ΕΛ/ΛΑΚ στο χώρο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, ιδιαίτερα σημαντική είναι όμως η διασφάλιση της διατήρησης της διαχρονικότητας των κρατικών πληροφοριών, η οποία μπορεί να διασφαλισθεί μόνο με την χρήση ανοιχτών προτύπων.