Υποβάλλων Φορέας: Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών – ΕΕΛΛΑΚ
Ημερομηνία: Δεκέμβριος 2025
Σελίδα Διαβούλευσης: https://www.opengov.gr/digitalandbrief/?p=3718
1. Εισαγωγή
Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) που αποτελείται από 37 πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, χαιρετίζει την πρωτοβουλία ίδρυσης του Ελληνικού Εργοστασίου Τεχνητής Νοημοσύνης «Φάρος AI Factory». Καταθέτουμε τα παρακάτω σχόλια με στόχο την ενίσχυση της ανοικτότητας, της διαφάνειας και της ευρωπαϊκής ψηφιακής ανεξαρτησίας.
2. Γενικές Παρατηρήσεις
2.1 Απουσία αναφοράς σε ανοιχτό λογισμικό
Παρόλο που το νομοσχέδιο αναφέρεται ρητά στη δημιουργία «μεγάλων γλωσσικών μοντέλων» (LLMs) και «γλωσσικών μοντέλων για την ελληνική γλώσσα», δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τη διάθεσή τους υπό ανοικτές άδειες.
2.2 Διακυβέρνηση χωρίς συμμετοχή κοινωνίας πολιτών
Η σύνθεση του ΔΣ (7 μέλη: 1 ΥΨΔ + 4 ΕΕΣΥΠ + 2 Γενικοί/Ειδικοί Γραμματείς) αποκλείει πλήρως την ακαδημαϊκή κοινότητα, τους χρήστες (ΜμΕ, startups, ερευνητές) και την κοινωνία πολιτών. Αυτό περιορίζει τη δημοκρατική νομιμοποίηση και τον κοινωνικό έλεγχο ενός φορέα που θα διαχειρίζεται κρίσιμες υποδομές ΤΝ.
2.3 Παρέκκλιση από το πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων
Η πρόβλεψη για προμήθειες «κατά παρέκκλιση του ν. 4412/2016» χωρίς συγκεκριμένες εγγυήσεις διαφάνειας δημιουργεί κινδύνους για τη χρηστή διαχείριση δημόσιων πόρων.
2.4 Διασύνδεση με υφιστάμενες πρωτοβουλίες
Δεν υπάρχει σύνδεση με υφιστάμενες ανοικτές πρωτοβουλίες για την ελληνική γλώσσα, όπως το glossAPI της ΕΕΛΛΑΚ.
3. Ειδικές Προτάσεις Τροποποίησης
3.1 Άρθρο 8 Καταστατικό -> Άρθρο 4: Σκοπός και Αντικείμενο
URL: https://www.opengov.gr/digitalandbrief/?p=3710
Πρόταση 1: Προσθήκη νέας παραγράφου
«Η εταιρεία υιοθετεί ως βασική αρχή την ανοικτότητα (openness) στην ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Τα γλωσσικά μοντέλα για την ελληνική γλώσσα που αναπτύσσονται αποκλειστικά με δημόσιους πόρους διατίθενται υπό ανοικτές άδειες, εκτός εάν συντρέχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας ή εμπιστευτικότητας δεδομένων που αιτιολογούνται ρητά.»
Αιτιολόγηση: Η διάταξη εναρμονίζεται με τις αρχές του EU AI Act (άρθρο 53 για τα GPAI models) και τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ψηφιακή κυριαρχία.
3.2 Άρθρο 8 Καταστατικό -> Άρθρο 4: Σκοπός και Αντικείμενο
URL: https://www.opengov.gr/digitalandbrief/?p=3710
Πρόταση 2: Τροποποίηση/συμπλήρωση της παραγράφου για τη γλώσσα και τον πολιτισμό
Υφιστάμενο κείμενο:
«β) της γλώσσας και του πολιτισμού, με σκοπό τη δημιουργία γλωσσικών μοντέλων για την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό και την ψηφιακή τεκμηρίωση, μελέτη, προστασία, διαχείριση και προαγωγή όλων των εκφάνσεών τους υλικών και άυλων»
Προτεινόμενη διατύπωση:
«β) της γλώσσας και του πολιτισμού, με σκοπό τη δημιουργία γλωσσικών μοντέλων για την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό, τα οποία διατίθενται ως ψηφιακό δημόσιο αγαθό υπό ανοικτές άδειες, καθώς και την ψηφιακή τεκμηρίωση, μελέτη, προστασία, διαχείριση και προαγωγή όλων των εκφάνσεών τους, υλικών και άυλων, σε συνεργασία και με ακαδημαϊκούς φορείς, ερευνητικά κέντρα και οργανισμούς της κοινωνίας πολιτών»
3.3 Άρθρο 8 Καταστατικό -> Άρθρο 14 Διοικητικό Συμβούλιο
URL: https://www.opengov.gr/digitalandbrief/?p=3710
Πρόταση 3: Τροποποίηση σύνθεσης ΔΣ – Προσθήκη νέων μελών
Υφιστάμενη ρύθμιση: 7 μέλη (1 ΥΨΗΔ + 4 ΕΕΣΥΠ + 2 ΓΓ)
Προτεινόμενη ρύθμιση: 9 μέλη
«Το Διοικητικό Συμβούλιο αποτελείται από εννέα (9) μέλη: α) πέντε (5) μέλη υποδεικνυόμενα από τους μετόχους (1 από τον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, 4 από την ΕΕΣΥΠ), β) δύο (2) μέλη οι Γενικοί – Ειδικοί Γραμματείς του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, γ) ένα (1) μέλος υποδεικνυόμενο από τη Σύνοδο Πρυτάνεων, με εμπειρία σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακού μετασχηματισμού, δ) ένα (1) μέλος υποδεικνυόμενο από οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών που δραστηριοποιούνται στην ψηφιακή διακυβέρνηση, τις ανοικτές τεχνολογίες ή και τα ψηφιακά δικαιώματα.»
Αιτιολόγηση: Η συμμετοχή ακαδημαϊκών και εκπροσώπων της κοινωνίας πολιτών διασφαλίζει: (α) τεχνογνωσία σε θέματα ΤΝ, (β) κοινωνικό έλεγχο, (γ) δημοκρατική νομιμοποίηση, (δ) ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές καλές πρακτικές διακυβέρνησης ΤΝ.
3.4 Άρθρο 8 Καταστατικό -> Πρόταση Νέου Άρθρου – Διαφάνεια και Ανοικτότητα
URL: https://www.opengov.gr/digitalandbrief/?p=3710 → μετά το Άρθρο 7 (ως νέο Άρθρο 8, πριν τη Διανοητική Ιδιοκτησία)
Πρόταση 4: Προσθήκη νέου άρθρου για τη διαφάνεια
«Άρθρο [8] – Διαφάνεια και Ανοικτότητα
1. Η Εταιρεία δημοσιεύει σε ανοικτή μορφή: α) ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων με αναλυτικά οικονομικά στοιχεία, β) κατάλογο έργων και συμβάσεων άνω των 10.000 ευρώ, γ) αποτελέσματα έρευνας που δεν εμπίπτουν σε καθεστώς εμπιστευτικότητας.
2. Τα δεδομένα εκπαίδευσης που συλλέγονται ή δημιουργούνται με δημόσιους πόρους τεκμηριώνονται δημοσίως και, όπου είναι νομικά εφικτό, διατίθενται υπό ανοικτές άδειες.
3. Τα μοντέλα ΤΝ που αναπτύσσονται αποκλειστικά με δημόσιους πόρους δημοσιεύονται με δελτία τεκμηρίωσης που περιγράφουν τις δυνατότητες, τους περιορισμούς και τις πιθανές μεροληψίες τους.
4. Ο κανονισμός προμηθειών της Εταιρείας διασφαλίζει τη δημοσιότητα όλων των προκηρύξεων, την ανοικτή πρόσβαση στα κριτήρια αξιολόγησης και την αιτιολόγηση των αναθέσεων.»
3.5 Άρθρο 8 Καταστατικό -> Πρόταση Νέου Άρθρου – Συμβουλευτική Επιτροπή
URL: https://www.opengov.gr/digitalandbrief/?p=3710 → μετά το Άρθρο 5 (ως νέο Άρθρο 6)
Πρόταση 5: Προσθήκη νέου άρθρου για Συμβουλευτική Επιτροπή
«Άρθρο [6] – Συμβουλευτική Επιτροπή Κοινωνίας Πολιτών και Ερευνητικής Κοινότητας
1. Συστήνεται Συμβουλευτική Επιτροπή με αποστολή τη γνωμοδότηση προς το ΔΣ για θέματα: α) δεοντολογίας ΤΝ και προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων, β) ανοικτότητας και διαλειτουργικότητας, γ) κοινωνικών επιπτώσεων και ψηφιακής ένταξης, δ) ευθυγράμμισης με το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο.
2. Η Επιτροπή αποτελείται από 9 μέλη: α) 3 εκπρόσωποι πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, β) 2 εκπρόσωποι ΜΚΟ ψηφιακών δικαιωμάτων και ανοικτών τεχνολογιών, γ) 2 εκπρόσωποι ενώσεων ΜμΕ και νεοφυών επιχειρήσεων, δ) 1 εκπρόσωπος συνδικαλιστικών οργανώσεων, ε) 1 εκπρόσωπος ενώσεων καταναλωτών.
3. Η Επιτροπή συνεδριάζει τουλάχιστον τετράκις ετησίως. Οι γνωμοδοτήσεις της δημοσιεύονται στον ιστότοπο της εταιρείας.»
Σημαντική προσθήκη
ΣΥΜΦΩΝΩ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΟΓΡΑΨΑΝΤΕΣ
Απαραίτητες και καλοδιατυπωμένες τροποποιήσεις και προσθήκες. Είναι θέμα ουσιαστικής δημοκρατικής λογοδοσίας η πρόβλεψη για ανοιχτότητα, διαφάνεια και για συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών. Χρειάζεται μεγάλη δημοσιότητα η προσπάθεια ουσιαστικής βελτίωσης του νομοσχεδίου κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης. Είναι απαράδεκτα ύποπτες οι ελλείψεις του νομοσχεδίου.
Η λέξη “ανοικτότητα” δεν υπάρχει στην ελληνική γλώσσα. Στα αγγλικά το openess έκανε την ειδησεογραφική του εμφάνιση ως μετάφραση του Γκορμπατσωφικού glasnost που μπορούσε να μεταφραστεί ως “διαφάνεια” η “δημοσιότητα”. Για το τεχνικό σκέλος θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αντίστοιχες λέξεις όπως «δημοσίευ-ση/μένο» ή «κοινοποίη-ση/μένο».
Καλημέρα σας,
μία ιδέα είναι να προστεθεί μία 3η παράγραφος στο Άρθρο 7 Προσωπικό η οποία ίσως μπορεί να είναι ως εξής:”3. Οι διαδικασίες προσλήψεων θα γίνονται σε συνεργασία με το Α.Σ.Ε.Π., ενώ το μοντέλο αξιολόγησης των υποψηφίων θα αποτελεί τμήμα των προκηρύξεων για την πρόσληψη προσωπικού.”
Είναι μία ιδέα. Ίσως θέλει περαιτέρω σκέψη.
Καλή συνέχεια!
Με εκτίμηση,
Αλέξανδρος Γέροντας
Σημαντικές οι προτάσεις τροποποίησης/ νέων άρθρων για ένα τόσο σημαντικό για τη χώρα μας έργο.