Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στο Ανοικτό Λογισμικό

1.1.   Το ανοικτό λογισμικό διεθνώς στη δημόσια διοίκηση και στον ιδιωτικό τομέα

Το ανοικτό ή/και ελεύθερο λογισμικό αναφέρεται σε προγράμματα λογισμικού των οποίων ο πηγαίος κώδικας είναι διαθέσιμος στο κοινό είτε για οποιαδήποτε χρήση, μελέτη, επεξεργασία, τροποποίηση είτε υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις (βάσει άδειας χρήσης). Προσπάθειες για την ενσωμάτωση της χρήσης ελεύθερου και ανοικτού λογισμικού (ΕΛ/ΛΑΚ) έχουν γίνει τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντάξει την υιοθέτηση λύσεων ανοικτού λογισμικού στη στρατηγική της για τα έτη 2014-2017^1.

Η όλη προσπάθεια για τη χρήση λύσεων ανοικτού λογισμικού στη Δημόσια Διοίκηση και στην ενσωμάτωση αντίστοιχων υπηρεσιών, έχει χαρακτηριστεί από έλλειψη τεχνογνωσίας, συντονισμού και καλών πρακτικών[^2]. Ωστόσο, έχουν γίνει αξιοσημείωτες κινήσεις σε θεσμικό επίπεδο και όχι μόνο για την υιοθέτηση ανοικτού λογισμικού.

Αναφορικά με την κατάσταση στην Ελλάδα, η χρήση του ελ/λακ στο δημόσιο τομέα και στην τοπική αυτοδιοίκηση έχει χαρακτηριστεί και ως «σχεδόν μηδενική»[^3]. Ζητήματα όπως η διαλειτουργικότητα των συστημάτων, η συμβατότητα με υπάρχοντα συστήματα λογισμικού, η τεχνική υποστήριξη και συντήρηση, βιωσιμότητα χρήσης και αποτελεσμάτων αυτής, καθώς και η εκπαίδευση του προσωπικού, παραμένουν άλυτα λειτουργώντας ως ανασταλτικοί παράγοντες της υιοθέτησης οικονομικών λύσεων ανοικτού λογισμικού σε ένα περιβάλλον που δαπανά χιλιάδες ευρώ κάθε χρόνο στην ανανέωση αδειών λογισμικού και προγραμμάτων. Παράλληλα, η εφαρμογή λύσεων ανοικτού λογισμικού στον Δημόσιο Τομέα θα ενισχύσει την προσβασιμότητα στις υπηρεσίες από τους πολίτες και στις επιχειρήσεις, απαλείφοντας οποιαδήποτε τεχνικά όρια που τίθενται από το ιδιοταγές λογισμικό. Θα παρασχεθούν καινοτόμες και βιώσιμες δράσεις ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που αφενός ενισχύουν την ικανότητα της δημόσιας διοίκησης να προσφέρει υπηρεσίες προς τον πολίτη και την επιχείρηση αφετέρου θα συντελέσουν στη δημιουργία υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας.

Αναφορικά με τον ιδιωτικό τομέα, η υιοθέτηση λύσεων ανοικτού λογισμικού, ενισχύει την αναπτυξιακή πρωτοβουλία και συντελεί στη εξοικονόμηση δαπανών. Βοηθά και συντελεί στην ευελιξία του μοντέλου λειτουργίας των επιχειρήσεων, στην προσαρμοστικότητα στις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες και ειδικότερα, στις συνεχώς διαφοροποιούμενες ανάγκες των πελατών. Σημειωτέον ότι με την ελεύθερη συμμετοχή και συνεισφορά σε έργα ανοικτού λογισμικού, δημιουργείται ένας κύκλος προσώπων που μετεξελίσσεται σε μία κοινότητα με ισχυρούς δεσμούς, τα μέλη της οποίας συνεισφέρουν, συζητούν, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και αλληλοτροφοδοτούνται. Αποτελεί έναν τρόπο επιτάχυνσης της ανάπτυξης προϊόντων αλλά και διάχυσης/ διαμοιρασμού και εμπλουτισμού της γνώσης μέσω της ανατροφοδότησης, διόρθωσης λαθών, προσθήκης κάποιας επιπλέον λειτουργικότητας[^4].

Η μετάβαση από κλειστό (ιδιοταγές) σε ανοικτό λογισμικό πρέπει να γίνει σταδιακά και οργανωμένα, ώστε να επιφέρει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα και να μην αποδειχθεί μία επιπόλαια και στιγμιαία – άνευ διάρκειας προσπάθεια. Είναι μία διαδικασία που προϋποθέτει αρχικά την ανάληψη πολιτικής βούλησης και το στρατηγικό σχεδιασμό είτε σε τοπικό είτε σε εθνικό επίπεδο. Είναι ανάγκη να υποστηριχθεί από κεντρικούς δημόσιους φορείς αλλά, σε κάθε περίπτωση, για να υλοποιηθεί, απαιτείται η ουσιαστική συμμετοχή, η συνεργασία, συντονισμός και καθοδήγηση από ερευνητικούς φορείς που αφενός μεν διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία, έχοντας εφαρμόσει και δημιουργήσει καλές πρακτικές, αφετέρου δε, μπορούν να παρέχουν εχέγγυα για ουσιαστικά, μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και οφέλη από την εισαγωγή, χρήση και αξιοποίηση εφαρμογών ελ/λακ στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.

Όπως θα δούμε και σε επόμενη ενότητα σχετικά με το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα, έχουν αρχίσει να τίθενται οι βάσεις για την μετάβαση των δημόσιων υπηρεσιών σε ένα μοντέλο ηλεκτρονικής ανοικτής διακυβέρνησης, την ενσωμάτωση λύσεων ΤΠΕ στις εσωτερικές τους διαδικασίες και στις υπηρεσίες που παρέχουν, τη δημιουργία αποθετηρίων με δεδομένα, πληροφορίες που διατίθενται και είναι προσβάσιμες ελεύθερα και με διαφάνεια σε όποιον επιθυμεί, και αποτελούν την απαρχή για την αξιολόγηση και υιοθέτηση θεσμικά και πρακτικά λύσεων ανοικτού λογισμικού.

Αξίζει δε, να σημειωθεί ότι διεθνώς μεγάλες εταιρείες λογισμικού εντάσσουν στις δραστηριότητές τους και επενδύουν στην ανάπτυξη και συμμετοχή σε projects ανοικτού λογισμικού.

Ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω:

a) Hewlett Packard (http://www8.hp.com/us/en/campaigns/opensource/community.html)

HP Big Data Platform

b) IBM (IBM Unleashes Open Source Projects To Fuel Cloud Developer Innovations, http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/47362.wss , Developer Works Open https://developer.ibm.com/open/ )

c) SUN Microsystems https://www.openoffice.org/press/sun_release.html

d) Microsoft Shared Source Initiative https://www.microsoft.com/en-us/sharedsource/

1. 2. Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα  Χρήσης Ανοικτού Λογισμικού

Τα χαρακτηριστικά της χρήσης και διάθεσης του ανοικτού λογισμικού, ήτοι ο ελεύθερος και ανοικτός τρόπος διάθεσης αυτού και η πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα, το δικαίωμα για τροποποιήσεις, αλλαγές, προσαρμογές ως και το δικαίωμα για περαιτέρω διανομή των όποιων τροποποιήσεων και αλλαγών, αποτελούν τους καθοριστικούς παράγοντες που συμβάλλουν στη συνεχώς αυξανόμενη υιοθέτησή του από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς.

Πλεονεκτήματα της χρήσης ανοικτού λογισμικού:

1) Συμμετοχή περισσότερων προγραμματιστών στην ανάπτυξη του λογισμικού, στην βελτίωση αυτού, παραμετροποίηση, αποσφαλμάτωση και τη βελτίωση της ποιότητας αυτού

2) Το λογισμικό, του οποίου ο κώδικας είναι διαθέσιμος προς μελέτη, τροποποίηση, είναι εύκολα παραμετροποιήσιμο και προσαρμόζεται στις ανάγκες του εκάστοτε χρήστη αυτού, είτε είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο

3) Δημιουργία κοινότητας προγραμματιστών με σημείο αναφοράς το λογισμικό, το οποίο επικαιροποιείται και βελτιώνεται συνεχώς μέσω των εκάστοτε συνεισφορών. Εντός της κοινότητας εντοπίζονται γρηγορότερα τα όποια λάθη ή δυσλειτουργίες, και διορθώνονται με αποτέλεσμα την ενίσχυση της ασφάλειας των εν λόγω εφαρμογών λογισμικού

4) Οικονομικότερο για να το αποκτήσει κάποιος

5) Ελευθερία χρηστών, καθώς οι ίδιοι αποφασίζουν τον τρόπο αξιοποίησης του λογισμικού χωρίς περιορισμούς που συνοδεύουν το ιδιοταγές λογισμικό

6) Με τη χρήση ανοικτού λογισμικού επιτυγχάνεται διαλειτουργικότητα μεταξύ διαφόρων εφαρμογών και συστημάτων, ιδίως δε με την υιοθέτηση ανοικτών προτύπτων ως και λόγω του γεγονότος ότι είναι εύκολα παραμετροποιήσιμο

7) Δημιουργείται υποστηρικτικό υλικό (οδηγίες χρήσης, τεκμηρίωση), έχουν αναπτυχθεί διαδικτυακές σελίδες (wiki) ή/ και λειτουργούν ομάδες συζητήσεων διαδικτυακά για την άμεση και ουσιαστική παροχή βοήθειας, οδηγιών και επίλυση προβλημάτων που ενδέχεται να εμφανιστούν.

8) Προώθηση καινοτομίας και ανάπτυξης επιχειρηματικότητας

9) Διεθνοποίηση των προγραμμάτων, καθώς μεταφράζονται και χρησιμοποιούνται σε πολλές γλώσσες

10) Προστασία από εγκλωβισμό σε κατασκευαστές (vendor Lock-in) και μονοπώλια

11) (Αναφορικά με το δημόσιο τομέα) με την υιοθέτηση ανοικτού λογισμικού απαλλάσσονται από γραφειοκρατικές διαδικασίες για την απόκτηση ιδιοταγούς

12) Γρήγορη υιοθέτηση νέων τεχνολογιών^5

Ωστόσο, υποστηρίζεται και η αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή η χρήση και υιοθέτηση ανοικτού λογισμικού παρουσιάζει μειονεκτήματα για τους παρακάτω λόγους:

1) Η ανάπτυξη, βελτίωση και επέκταση εξαρτάται χρονικά από την βούληση των προγραμματιστών (μελών ή μη) της σχετικής κοινότητας, ιδίως δε σε περίπτωση μικρών έργων/ εφαρμογών

2) Κακόβουλοι χρήστες/ προγραμματιστές έχουν πρόσβαση στον κώδικα και μπορούν να εκμεταλλευτούν αδυναμίες και πιθανά σφάλματα

3) Δεν θεωρείται αξιόπιστο για να βασιστούν σε αυτό σημαντικές λειτουργικές διεργασίες και υπηρεσίες επιχειρήσεων

4) Δεν παρέχονται εγγυήσεις ότι θα υπάρξει επικαιροποιήση (update) του λογισμικού

5) Δεν παρέχονται νομικές εγγυήσεις για την απρόσκοπτη και ορθή λειτουργία του, δεν υπογράφονται συμφωνίες επιπέδου υπηρεσιών (Service Level Agreements) και δεν υπάρχει ευθύνη έναντι του χρήστη ή εξασφάλιση αυτού με οποιονδήποτε τρόπο, σε περίπτωση εσφαλμένης λειτουργίας

6) Το ιδιοταγές λογισμικό συνήθως συνοδεύεται με παροχή υπηρεσιών τεχνικής υποστήριξης και συντήρησης σύμφωνα με συγκεκριμένο πλαίσιο που υιοθετεί ο πάροχος αυτού

7) Υπάρχουν θέματα με τη συμβατότητα του λογισμικού με το υλικό

1.   Άδειες Χρήσης και Δικαιώματα 
    ------------------------------

Από τις διατάξεις των άρθρων 1, 2, 3 και 4 του Ν 2121/1993 «Πνευματική ιδιοκτησία, συγγενικά δικαιώματα και πολιτιστικά θέματα» συνάγεται ότι το έργο, ως πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή προσιτή στις αισθήσεις, προστατεύεται από την πνευματική ιδιοκτησία, εφόσον ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις της γενικής ρήτρας (άρθρο 2 παρ. 1), δηλαδή εφόσον είναι πρωτότυπο. Ο δικαιούχος δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας έχει α) το αποκλειστικό δικαίωμα οικονομικής εκμετάλλευσης του έργου του, στο οποίο περιλαμβάνεται κυρίως η αναπαραγωγή του και η παρουσίαση του στο κοινό (περιουσιακό δικαίωμα), και β) το αποκλειστικό δικαίωμα προστασίας του προσωπικού του δεσμού με το έργο, το οποίο συνίσταται στην εξουσία του δημιουργού να αποφασίζει για τον τρόπο, τον χρόνο και τον τόπο δημοσίευσης του έργου και στην εξουσία να απαιτεί και να υποχρεώνει κάθε τρίτο, που το χρησιμοποιεί (ακόμα και αν έχει δώσει άδεια για τη χρήση αυτή) να αναγράφει το όνομα του ως δικαιούχου των πνευματικών δικαιωμάτων πάνω σε αυτό (ηθικό δικαίωμα) (Βλ. και ΕΦ.ΑΘ.4420/2012, ΔΕΕ 2013/590). κατά τα άρθρα 12 και 13 του ίδιου νόμου ο δημιουργός του έργου μπορεί με σύμβαση: α) να μεταβιβάσει εν όλω ή εν μέρει σε άλλον το περιουσιακό δικαίωμα, β) να αναθέσει σε άλλον την άσκηση ορισμένων εξουσιών, που απορρέουν από αυτό με παράλληλη υποχρέωση του να τις ασκεί και γ) να επιτρέψει σε άλλον την άσκηση ορισμένων από τις εξουσίες αυτές, άνευ υποχρεώσεως του να τις ασκεί (συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης).

Ειδικότερα στο άρθρο 13 του ν.2121/1993 για τις άδειες και συμβάσεις εκμετάλλευσης, αναφέρονται ρητώς τα εξής:

« 1. Ο δημιουργός του έργου μπορεί να καταρτίζει συμβάσεις, με τις οποίες αναθέτει στον ανασυμβαλλόμενο και αυτός αναλαμβάνει την υποχρέωση να ασκήσει εξουσίες, που απορρέουν από το περιουσιακό δικαίωμα (συμβάσεις εκμετάλλευσης). 2. Ο δημιουργός του έργου μπορεί να επιτρέπει σε κάποιον άλλον την άσκηση εξουσιών, που απορρέουν από το περιουσιακό του δικαίωμα (άδειες εκμετάλλευσης)….».

Ο δημιουργός ενός λογισμικού μεταβιβάζει δικαιώματά του με την άδεια εκμετάλλευσης και διατηρεί όσα από τα δικαιώματά του δεν μεταβιβάζονται με την άδεια αυτή.

Οι άδειες εκμετάλλευσης ανοικτού λογισμικού είναι απλές και όχι αποκλειστικές. Δεν αποκλείονται συγκεκριμένα πρόσωπα ή κατηγορίες προσώπων από τη χρήση και εκμετάλλευση, και ο χρήστης του προγράμματος με κάθε επεξεργασία, τροποποίηση ή αναδιανομή, δηλώνει την αποδοχή των όρων της (βλ. Ι.Ιγγλεζάκης, «Το λογισμικό ανοικτού κώδικα (Open Source software). Ζητήματα δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας και σχετικών συμβάσεων», Επισκ ΕΔ 2001, 891 επ.). Οι ελεύθερες και ανοικτές άδειες επιτρέπουν την ελεύθερη χρήση των έρων πέρα από τους νόμιμους περιορισμούς του περιουσιακού δικαιώματος του δημιουργού και το “fair use” του αγγλοσαξωνικού δικαίου (π.χ. ιδιωτική αναπαραγωγή, κριτική κ.λπ.) (βλ. Δ. Καλλινίκου, Μ. Παπαδόπουλος, «Οι Ελληνοποιημένες άδειες Creative Commons», ΔΙΜΕΕ 2007, σελ. 377 επ.).

Οι άδειες χρήσης και εκμετάλλευσης περιέχουν όρους που ρυθμίζουν ζητήματα (ενδεικτικά):

• Πρόσβασης σε πηγαίο κώδικα
• Αντιγραφής με ή άνευ οικονομικού ανταλλάγματος
• τροποποίησης του πηγαίου κώδικα
• δημιουργίας παράγωγων έργων
• εμπορικής εκμετάλλευσης των τροποποιήσεων και των παράγωγων έργων

Από τις πιο διαδεδομένες άδειες ελ/λακ είναι οι ακόλουθες σύμφωνα με το Open Source Initiative (Πρωτοβουλία Ανοικτού Κώδικα) https://opensource.org/licenses :

Apache License, 2.0 (Apache-2.0)

BSD 3-Clause “New” or “Revised” license (BSD-3-Clause)

BSD 2-Clause “Simplified” or “FreeBSD” license (BSD-2-Clause)

GNU General Public License (GPL)

GNU Library or “Lesser” General Public License (LGPL)

MIT license (MIT)

Mozilla Public License 2.0 (MPL-2.0)

Common Development and Distribution License (CDDL-1.0)

Eclipse Public License (EPL-1.0)

Στο διαδικτυακό τόπο της Πρωτοβουλίας Ανοικτού Κώδικα αναγράφονται όλες οι άδειες χρήσης που έχουν αξιολογηθεί και εγκριθεί ως σύμφωνες με τα πρότυπα των αδειών ανοικτού κώδικα: https://opensource.org/licenses/alphabetical

 Το Νομικό Πλαίσιο στην Ελλάδα

1.4.1 Ν.3861/2010 : Ενίσχυση της διαφάνειας με την υποχρεωτική ανάρτηση νόμων και πράξεων των Κυβερνητικών, Διοικητικών και Αυτοδιοικητικών Οργάνων στο Διαδίκτυο «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΥΓΕΙΑ» και άλλες διατάξεις

Βάσει του ως άνω νόμου, καθίσταται υποχρεωτική η ανάρτηση πράξεων κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων στο διαδίκτυο. Όπως αναφέρεται και στην αιτιολογική έκθεση του νόμου (www.hellenicparliament.gr ), η ευρεία δηµοσιότητα και η πρόσβαση στην πληροφορία που εξασφαλίζουν τα νέα µέσα διαδικτυακής επικοινωνίας διασφαλίζουν τη διαφάνεια της κρατικής δράσης και κατ’ αποτέλεσµα την υπευθυνότητα, την ευθύνη και τη λογοδοσία από την πλευρά των φορέων άσκησης της δηµόσιας εξουσίας.

1.4.2 Ν.3882/2010 «Εθνική Υποδοµή Γεωχωρικών Πληροφοριών – Εναρµόνιση µε την οδηγία 2007/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 14ης Μαρτίου 2007 και άλλες διατάξεις. Τροποποίηση του ν.1647/1986 «Οργανισµός Κτηµατολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας (ΟΚΧΕ) ….»

Με το νόμο αυτό ενσωματώθηκε στο ελληνικό νομικό πλαίσιο η οδηγία INSPIRE 2007/2/ΕΚ για την βελτιστοποίηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης των διαθέσιµων γεωχωρικών δεδοµένων µέσω της τεκµηρίωσής τους, της λειτουργίας υπηρεσιών που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της πρόσβασης στα χωρικά δεδοµένα και στην αύξηση της διαλειτουργικότητάς τους και της αντιµετώπισης των δυσκολιών στις οποίες προσκρούει η χρήση τους (βλ. και αιτιολογική έκθεση του νόμου www.hellenicparliament.gr ).

Η διαθέσιμη πληροφορία και οι βελτιωμένοι όροι για τη διάθεση αυτής, η θέσπιση γενικών αρχών, κανόνων, μέτρων και διαδικασιών σε διοικητικό, νομικό και τεχνολογικό επίπεδο για την οργάνωση ενιαίων πρακτικών διαχείρισης, διάθεσης και κοινοχρησίας γεωχωρικών πληροφοριών συμβάλλουν θετικά στην ποιοτική αναβάθμιση της πληροφορίας, στη διάχυση αυτής, τη τόνωση της καινοτομίας μέσω της μεταφοράς τεχνογνωσίας μεταξύ των φορέων παραγωγής και παροχής πληροφοριών (βλ. και http://www.inspire.okxe.gr/ ).

Σημειωτέον ότι στο πλαίσιο του ως άνω νόμου έχει ενταχθεί η δημιουργία της ΕΥΓΕΠ (Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών) και η δράση Geodata.gov.gr που αποτελεί παράδειγμα καλής πρακτικής εφαρμογής Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στη δημόσια διοίκηση, καθώς και αποθετήριο ανοικτών δεδομένων για τη διάθεση γεωχωρικής πληροφορίας. Το geodata.gov.gr υποστηρίζει τεχνικά την Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών.

1.4.3 Ν.3979/2011: «Για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και λοιπές διατάξεις»

Με τον ως άνω νόμο προωθείται η ηλεκτρονική διακυβέρνηση στο δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένων των ΟΤΑ αλλά και των ΝΠΙΔ που ελέγχονται από το κράτος, μέσω της χρήσης και ενσωμάτωσης ΤΠΕ, που θα θέσουν σε καλύτερες οργανωτικές βάσεις, θα βελτιώσουν και θα εκλογικεύσουν τη λειτουργία τους .

Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του εν λόγω νόμου (www.hellenicparliament.gr ), επιδιώκεται

« α. η δηµιουργία των θεσµικών προϋποθέσεων για την επικοινωνία και συναλλαγή των πολιτών και των επιχειρήσεων µε τους φορείς του δηµόσιου τοµέα µε χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών

β. η αναδιοργάνωση των εσωτερικών λειτουργιών και διαδικασιών των φορέων του δηµόσιου τοµέα επί τη βάσει της πλήρους αξιοποίησης των τεχνολογιών πληρο- φορικής και επικοινωνιών

γ. Η ευχερέστερη άσκηση των δικαιωµάτων και εκπλή- ρωση των υποχρεώσεων των φυσικών προσώπων αλλά και των ΝΠΙΔ έναντι των Φορέων του Δηµόσιου Τοµέα.

δ. Η άρση κανονιστικών εµποδίων για την ταχεία και αποτελεσµατική πρόσβαση σε δηµόσιες υπηρεσίες και πληροφορίες.

ε. Η εµπέδωση της εµπιστοσύνης και της διαφάνειας µε την επέκταση των ηλεκτρονικών εφαρµογών.»

*1.4.4 Υπουργική Απόφαση Υφυπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης ΥΑΠ/Φ.40.4/4345/2014, ΦΕΚ 1860/Β/8-7-2014): *

*Μητρώο Ψηφιακής Υποδομής των δημοσίων φορέων *

Η απόφαση αφορά στην τήρηση ηλεκτρονικού μητρώου «Μητρώο Ψηφιακής Υποδομής» των δημοσίων φορέων, το οποίο περιλαμβάνει σύμφωνα με το άρθρο 19 παρ. 2 του Ν. 3979/2011 (Α 138), την ψηφιακή υποδομή που χρησιμοποιούν ή τηρούν οι φορείς, και συγκεκριμένα:

α) τις πληροφοριακές και επικοινωνιακές υποδομές και συστήματα,

β) το λογισμικό,

γ) τα Μητρώα/κατηγορίες αρχείων και δεδομένων,

δ) τις σχετικές άδειες χρήσης/εκμετάλλευσης,

ε) τα σχετικά δικαιώματα πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας,

στ) κάθε αναγκαία συναφή με τα παραπάνω λεπτομέρεια, που είναι χρήσιμη για την ταυτοποίηση και πλήρη περιγραφή του καταχωρούμενου στοιχείου.

1.4.5 Αριθ. ΥΑΠ/Φ.40.4/1/989 (ΦΕΚ Β΄1301/12/04/2012)

Κύρωση Πλαισίου Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.

Το Πλαίσιο Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΠΗΔ) συνίσταται από ένα σύνολο κανόνων, προτύπων, προδιαγραφών και διαδικασιών που εφαρμόζονται στα έργα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης κατά το σχεδιασμό, την ανάπτυξη, τη συντήρηση και την λειτουργία τους σχετικά με: i) To σχεδιασμό, ανάπτυξη, συντήρηση και λειτουργία των διαδικτυακών τόπων και πληροφοριακών συστημάτων της Δημόσιας Διοίκησης. ii) Την ανάπτυξη και παροχή ολοκληρωμένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών από τους φορείς του Δημοσίου τομέα. iii) Τη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας σε οργανωτικό, σημασιολογικό και τεχνολογικό επίπεδο, για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ πληροφοριακών συστημάτων των φορέων του Δημοσίου τομέα. iv) Την εγγραφή, ταυτοποίηση και ηλεκτρονική αναγνώριση πολιτών και επιχειρήσεων σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες του Δημοσίου τομέα. ν) Τη διαχείριση του Μητρώου για την καταχώριση των παρεχόμενων υπηρεσιών από φορείς της Δημόσιας Διοίκησης (Μητρώο Διαλειτουργικότητας). Στο πλαίσιο της ΥΑ δίδεται και η έννοια των ανοιχτών προτύπτων, βάσει της οποίας ανοιχτό είναι το πρότυπο το οποίο: (α) υιοθετείται και συντηρείται από ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό, (β) η συνεχιζόμενη ανάπτυξη του είναι αποτέλεσμα μίας ανοιχτής και δημόσιας διαδικασίας, στην οποία δεν υπάρχουν περιορισμοί στη συμμετοχή και οι αποφάσεις βασίζονται είτε σε ομοφωνία είτε στη πλειοψηφία των εμπλεκόμενων μερών, (γ) έχει δημοσιευθεί και τα κείμενα των τεχνικών του προδιαγραφών είναι διαθέσιμα και μπορούν να αναδιανεμηθούν είτε χωρίς χρέωση, είτε με συμβολική χρέωση, (δ) διαθέτει αμετάκλητα τα πιθανά δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας που περιλαμβάνει χωρίς χρεώσεις και περιορισμό στη περαιτέρω χρήση του προτύπου.

1.4.6 Ν.4013/2011 «Σύσταση ενιαίας ανεξάρτητης αρχής δηµοσίων συµβάσεων και κεντρικού ηλεκτρονικού µητρώου δηµοσίων συµβάσεων – αντικατάσταση του έκτου κεφαλαίου του ν. 3588/2007 (Πτωχευτικός κώδι- κας) – Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης και άλλες διατάξεις»

Βάσει του ως άνω νόμου, προβλέπεται η σύσταση Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δηµοσίων Συµβάσεων µε στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και την παρακολούθηση της εύρυθµης εκτέλεσης του προϋπολογισµού αναφορικά με τις δαπάνες σχετικά με δημόσιες συμβάσεις. Με την χρήση νέων τεχνολογιών εισάγεται η καινοτομία που αφορά στη σύστααση Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων, προάγοντας τη διαφάνεια, τον υγιή ανταγωνισμό και διασφαλίζοντας τη χρηστή διαχείριση και ορθή εκτέλεση του προϋπολογισμού (www.hellenicparliament.gr ).

1.4.7 Ν.3448/2006 και Ν.4305/2014 «Ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφοριών και δεδοµένων του δηµόσιου τοµέα, τροποποίηση του ν. 3448/2006 (Α΄57), προσαρµογή της εθνικής νοµοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2013/37/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, περαιτέρω ενίσχυση της διαφάνειας, ρυθµίσεις θεµάτων Εισαγωγικού Διαγωνισµού Ε.Σ.Δ.Δ.Α. και άλλες διατάξεις

Καθιερώνεται η αρχή της ανοικτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης των εγγράφων, πληροφοριών και δεδοµένων του δηµόσιου τοµέα (open by default), καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις για την υλοποίησή της και ενσωματώνονται στο ελληνικό νομικό πλαίσιο οι διατάξεις της οδηγίας 2013/37/ΕΕ, υπό την επιφύλαξη της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και πνευματικής ιδιοκτησίας. Προβλέπεται η τήρηση «Μητρώου Ανοικτών Δεδοµένων του Δηµοσίου» το οποίο είναι διαθέσιµο στο διαδικτυακό τόπο www.data.gov.gr, όπου αναρτώνται τα σύνολα των εγγράφων, πληροφοριών και δεδοµένων του Δηµοσίου που είναι διαθέσιµα σε ανοικτό και µηχαναγνώσιµο µορφότυπο, ταξινοµηµένα σε «Διαρθρωµένα Σύνολα Δεδοµένων» (datasets) ή σύνδεσµοι προς τους δικτυακούς τόπους των φορέων, όπου αυτά τηρούνται.

Οδηγίες για την εφαρμογή των διατάξεων του Κεφαλαίου Α του ν.4305/2014 εχουν δοθεί με δύο εγκυκλίους και μία επιστολή:

• ΔΗΔ/Φ.40/407/8-1-2015 του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (https://diavgeia.gov.gr/decision/view/%CE%A9%CE%A9%CE%A1%CE%9C%CE%A7-%CE%9C%CE%92%CE%9B )
• ΔΗΔ/Φ/19710/16-6-2015 ΤΟΥ Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης (https://diavgeia.gov.gr/decision/view/7%CE%A7%CE%A9%CE%A8465%CE%A6%CE%98%CE%95-%CE%922%CE%99)
• ΔΗΔ/Φ.31/25748/4.8.2015 επιστολή του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης με θέμα: «Ενέργειες για την ανοιχτή διάθεση των δεδομένων σε εφαρμογή του Ν.4305/2014»Σημειωτέον ότι σε εφαρμογή των ανωτέρω ήδη Δημόσιοι Φορείς έχουν αρχίσει τη λήψη σχετικών αποφάσεων για τη χρήση και περαιτέρω διάθεση των εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων που έχουν στην κατοχή τους. Ενδεικτικά αναφέρονται:
• Απόφαση 377/29-12-2015 Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (http://www.adae.gr/fileadmin/docs/apofaseis/adae/2015/377_2015.pdf)
• Απόφαση 3707/5-10-2015 Ρυθμιστικής αρχής Σιδηροδρόμων (http://www.ras-el.gr/uploads/file/%CE%91%CE%9D%CE%9F%CE%99%CE%9A%CE%A4%CE%97%20%CE%94%CE%99%CE%91%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97%20%CE%94%CE%95%CE%94%CE%9F%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%A9%CE%9D-6%CE%9E%CE%9E%CE%9C%CE%9F%CE%9A%CE%A02-%CE%9D%CE%A7%CE%A5.pdf )
• Απόφαση 6215/23-10-2015 Επιτροπής Ανταγωνισμού (http://www.epant.gr/img/x2/news/news798_1_1445600597.pdf)1.4.8 Υπουργική Απόφαση 38426, ΦΕΚ Β 2634/3-10-2014:Εσωτερικός Κανονισμός του Υπ. Εξωτερικών για την ηλεκτρονική διακίνηση ψηφιακά υπογεγραμμένων εγγράφων.Για το σκοπό και την ανάγκη για τον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Διοίκησης και της μείωσης του κόστους λειτουργίας της, καταρτίστηκε Εσωτερικός Κανονισμός για την ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων με ψηφιακή υπογραφή, μεταξύ του Υπουργείου Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) και των λοιπών φορέων του δημόσιου τομέα, ο οποίος αξιοποιεί υφιστάμενες υποδομές του ΥΠΕΞ, καθώς και υπηρεσίες που παρέχονται από το Εθνικό Δίκτυο Δημόσιας Διοίκησης «ΣΥΖΕΥΞIΣ».

*1.4.9 Υπουργική Απόφαση Υπουργού Εσωτερικών (ΥΑ οικ. 40055 ΦΕΚ Β 2147 2011): Ανάπτυξη,ενοποίηση & Πιστοποίηση δημοτικών διαδικτυακών τόπων. *

Η ως άνω απόφαση αφορά στην ανάπτυξη, ενοποίηση και Πιστοποίηση δημοτικών διαδικτυακών τόπων. Σημειωτέον ότι δίδονται οδηγίες για την ανάρτηση γεωχωρικών πληροφοριών στο πλαίσιο της δράσης geodata.gov.gr και άλλων χωρικών δεδομένων που έχει στη διάθεσή του ο Δήμος, σύμφωνα με τους ορισμούς του ν.3882/2010. Επίσης, τονίζεται ότι είναι σημαντική η ανάρτηση όλων των νόμων και λοιπών κανονιστικών κειμένων που σχετίζονται με τις συγκεκριμένες πληροφορίες (πχ αποφάσεις Δημοτικών Συμβουλίων για χωροθέτηση Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων, αποφάσεις καθορισμού ρυμοτομικών ζωνών κλπ.)

Ειδικότερα για την ανάρτηση γεωχωρικών πληροφοριών προτείνονται τα εξής:

• Ανάρτηση γεωχωρικών δεδομένων που διαθέτει ο Δήμος ευκρινώς στην κεντρική

ιστοσελίδα για μεταφόρτωση (π.χ. θέσεις δημοτικών κτιρίων, γενικά πολεοδομικά σχέδια, σημεία ενδιαφέροντος κλπ.). Τα γεωχωρικά δεδομένα θα διατίθενται ελεύθερα προς κάθε πολίτη.

• Αποστολή των γεωχωρικών δεδομένων και μεταδεδομένων που ο Δήμος έχει προμηθευτεί μέσω έργου που χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

“Κοινωνία της Πληροφορίας” (Μέτρο 2.4) στον Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας (Ο.Κ.Χ.Ε.) και τη δράση geodata.gov.gr (info@geodata. gov.gr). Η διάθεση των εν λόγω δεδομένων είναι υποχρεωτική, σύμφωνα με τους όρους χρηματοδότησης των αντίστοιχων έργων.

• Ενσωμάτωση διαδικτυακών χαρτών του geodata.gov. gr σε ειδική θέση στο διαδικτυακο τόπο του Δήμου, για την παροχή πληροφοριών προς τους πολίτες σχετικά με τη θέση των δημοτικών κτιρίων.

• Έλεγχος και διόρθωση της θέσης των σημείων ενδιαφέροντος (π.χ. σχολεία, ΚΕΠ, δημοτικά κτίρια κλπ.) που περιλαμβάνονται στο geodata.gov.gr, και ανήκουν στη χωρική αρμοδιότητα του Δήμου, μέσω της προβλεπόμενης στην πλατφόρμα geodata.gov.gr. διαδικασίας λήψης εξουσιοδοτημένης πρόσβασης.

Επίσης, βάσει της απόφασης, στην κεντρική ιστοσελίδα του Δήμου θα πρέπει να υπάρχει υπερσύνδεση προς τη σελίδα ειδικού σκοπού του Δήμου στο πρόγραμμα “ΔΙΑΥΓΕΙΑ” (π.χ. για το Δήμο Ορεστιάδας http://sites.diavgeia.gov.gr/dinnosorestiadas), ή ενσωμάτωση ενός RSS feed (π.χ. http://sites.diavgeia.gov. gr/dimosorestiadas/rss).

Γίνεται αναφορά σε ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ, που καθιστούν τα δημοσιευόμενα πληροφοριακά δεδομένα και τις παρεχόμενες υπηρεσίες επαναχρησιμοποιήσιμα και αξιοποιήσιμα κατά τρόπο που δεν είχε αρχικά προβλεφθεί, όχι μόνο από τον ίδιο το φορέα – ιδιοκτήτη, αλλά και από άλλους φορείς, του δημόσιου ή του ιδιωτικού Τομέα, που έχουν έννομο συμφέρον ή ενδιαφέρον να το πράξουν, με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος επί πνευματικής ιδιοκτησίας ή άλλου όρου χρήσης, ρητά αναφερόμενου στον διαδικτυακό τόπο, υπέρ του ιδιοκτήτη. Ο Δήμος οφείλει να αποκτά όλα τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας επί των μεταδεδομένων που διατίθενται από το διαδικτυακό τόπο. Τα Μεταδεδομένα θα διατίθενται με την Ελληνική έκδοση των αδειών Creative Commons, Αναφορά 3.0. Τα Μεταδεδομένα αυτά θα πρέπει να είναι σύμφωνα με τα πρότυπα και τις αντίστοιχες προδιαγραφές του Πλαισίου Διαλειτουργικότητας και Υπηρεσιών Ηλεκτρονικών Συναλλαγών, καθώς και να μπορούν να εξαχθούν σε μορφή Extensible Markup Language (XML).

1.4.10 ΥΑ 620//2015 (ΥΑ 62005/512 ΦΕΚ Β 2220 2015): Όροι και προϋποθέσεις για την υποβολή στοιχείων σε ηλεκτρονική μορφή στο Ψηφιακό Μητρώο Υποδομών του Υπ.Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων.

Με την παρούσα υπουργική αποφαση συστήνεται ψηφιακό Μητρώο για τα δίκτυα υποδομών ηλεκτρονικών επικοινωνιών της χώρας, στο οποίο οι αρμόδιοι φορείς οι οποίοι εγκρίνουν ή χορηγούν δικαιώματα διέλευσης, οι πάροχοι δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών, καθώς και οι οριζόμενοι φορείς του δημοσίου τομέα που αναπτύσσουν πάσης φύσεως δίκτυα υποδομών, υποβάλλουν στοιχεία σε ηλεκτρονική μορφή.

Πίσω στην αρχική σελίδα της διαβούλευσης