1. Εισαγωγή
Ο οδηγός αυτός έχει σκοπό να αποτελέσει ένα εργαλείο για την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών ανοιχτού λογισμικού ή λογισμικού ανοιχτού κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) από κάθε ιδιωτικό ή δημόσιο Φορέα. Ειδικότερα, αναλύεται η έννοια του ανοιχτού λογισμικού καθώς και τα πλεονεκτήματά του σε σχέση με το αντίστοιχο κλειστό/εμπορικό λογισμικό∙ πλεονεκτήματα που δεν έχουν να κάνουν μόνο με το μειωμένο κόστος αλλά και με τη διασπορά τεχνογνωσίας, προσαρμογής λογισμικού στις ανάγκες του εκάστοτε χρήστη κλπ. Στόχος λοιπόν του οδηγού αυτού είναι να καταδείξει ότι η χρήση ΕΛ/ΛΑΚ είναι πλέον η διεθνής τάση τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους κρατικούς οργανισμούς μιας και πλέον υπάρχει μια ανεπτυγμένη κοινότητα ικανή να υποστηρίξει την επιλογή αυτή. Για την ισχυροποίηση αυτών των επιχειρημάτων γίνεται και μία μικρή παρουσίαση πετυχημένων πρακτικών (best practices) από οργανισμούς εντός και εκτός Ελλάδας.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι με την υιοθέτηση του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης (νέο ΕΣΠΑ, 2014-2020) και την ανάγκη τόνωσης της ανταγωνιστικότητας, προτάσσεται η ανάγκη περαιτέρω προώθησης και βελτίωσης της πρόσβασης σε τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) για όλο το φάσμα της ελληνικής οικονομίας. Οι δράσεις αυτές προωθούνται μιας και έχουν πολλαπλά θετικά αποτελέσματα στην αλυσίδα αξίας της εκάστοτε επιχείρησης, συμβάλλοντας στην κερδοφορία και την ανάπτυξή της. Αντίστοιχα, η χρήση και η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών της πληροφορικής βοηθά και τη Δημόσια Διοίκηση στο πλαίσιο της υιοθέτησης του Νέου Δημοσίου Management (New Public Management) στη νέα σχέση της με τους πολίτες.
Στη συνέχεια ακολουθεί η ανάλυση του τρόπου με τον οποίο ένας υπάρχον Φορέας μπορεί να μεταβεί αποτελεσματικά σε περιβάλλον ΕΛ/ΛΑΚ. Όπως κάθε έργο, έτσι και το έργο της Μετάπτωσης σε ΕΛ/ΛΑΚ ακολουθεί κάποια στάδια με σημαντικότερα τα στάδια του προγραμματισμού, της εκπαίδευσης και του ελέγχου που θα καθορίσει και την τελική επιτυχία ή αποτυχία του. Το έργο αυτό μπορεί να εκτελεστεί είτε από τον ίδιο τον Φορέα (in-house) είτε εκτός του (outsourcing) με τη βοήθεια κάποιου ειδικευμένου Φορέα σε ζητήματα ελεύθερου λογισμικού.
Τέλος, ο οδηγός αυτός, παρέχει μία εφαρμογή για την περαιτέρω βοήθεια στο στάδιο του προγραμματισμού του εκάστοτε Φορέα ως προς το χρόνο και το κόστος (σε ανθρωποώρες) που θα απαιτηθούν για τη μετάπτωση.
1.1 Στρατηγική Επιλογή στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ)
Κατά τη νέα περίοδο (2014-2020) η στρατηγική επιλογή σε ότι αφορά την υλοποίηση έργων και την παροχή υπηρεσιών σε Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), η οποία συμβαδίζει με τις εθνικές αναπτυξιακές ανάγκες, είναι η ανάπτυξη λύσεων βασισμένων σε Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ – Open Source). Οι λόγοι που συνηγορούν σε αυτή την επιλογή συνοψίζονται ακολούθως:
- Ελαχιστοποίηση του κόστους αδειών χρήσης που απαιτείται για την υλοποίηση έργων και στην παροχή υπηρεσιών ΤΠΕ, βελτιώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο.
- Με δεδομένο ότι το 80%-90% των απαιτούμενων λογισμικών είναι έτοιμο, μειώνεται ο κίνδυνος (risk) που καλείται να αναλάβει ο χρήστης μιας και, με πολύ μικρότερη δέσμευση πόρων, του παρέχεται η δυνατότητα δημιουργίας μιας πρωτότυπης και πλήρως λειτουργικής εφαρμογής.
- Τόνωση της απασχόλησης στο χώρο των ΤΠΕ μειώνοντας την ανεργία και ειδικότερα αυτή των νέων επιστημόνων.
- Προσέλκυση επιστημόνων υψηλής εξειδίκευσης δημιουργώντας προϋποθέσεις αναστροφής της διαφυγής στο εξωτερικό εξειδικευμένων στελεχών (του brain drain).
- Αύξηση της εγχώριας τεχνογνωσίας και παράλληλα δημιουργία επιστημονικής κοινότητας με ικανότητα για παροχή υπηρεσιών σε διεθνές επίπεδο, βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητα.
- Υλοποίηση έργων και παροχή υπηρεσιών ΤΠΕ υψηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας, με χαμηλό κόστος ιδιοκτησίας και χρήσης, χωρίς εγκλωβισμό σε έναν προμηθευτή. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται προϋποθέσεις για ανάπτυξη με ισχυρό πολλαπλασιαστή και των υπόλοιπων θεματικών στόχων και την έξοδο από την κρίση.
- Γνωρίζοντας τη φύση του ΕΛ/ΛΑΚ ως «κοινωνικού» αγαθού, με την έννοια ότι ο κάθε χρήστης του οφείλει να φροντίζει για τη διαθεσιμότητα και την ποιότητά του για τους υπόλοιπους χρήστες, η υιοθέτηση του θα συμβάλλει στην περεταίρω ανάπτυξη και χρησιμότητα του.
Παράλληλα, δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι η ανάπτυξη σε ΕΛ/ΛΑΚ αποτελεί ήδη στρατηγική επιλογή για το λογισμικό των Υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
1.2 ΕΛ/ΛΑΚ και Θεματικοί Στόχοι 2014-2020
Οι κύριες αναπτυξιακές ανάγκες που καλείται να καλύψει η Ελλάδα κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020 και μέσω του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης 2014-2020, από τούδε και στο εξής αναφερόμενο ως «Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ[^1]), αναπτύσσονται σε 11 Θεματικούς Στόχους:
- ΘΣ 1: Ενίσχυση της Έρευνας, της Τεχνολογικής Ανάπτυξης και της Καινοτομίας.
- ΘΣ 2: Βελτίωση της πρόσβασης σε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), της χρήσης και της ποιότητάς τους.
- ΘΣ 3: Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων συμπεριλαμβανομένων και αυτών του γεωργικού τομέα και του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας.
- ΘΣ 4: Υποστήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς.
- ΘΣ 5: Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της πρόληψης των κινδύνων.
- ΘΣ 6: Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων.
- ΘΣ 7: Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και άρση των εμποδίων σε βασικές υποδομές δικτύων.
- ΘΣ 8: Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων.
- ΘΣ 9: Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και της καταπολέμησης της φτώχειας και κάθε διάκρισης.
- ΘΣ 10: Επένδυση στην εκπαίδευση και κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και στη δια βίου μάθηση.
- ΘΣ 11: Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των δημόσιων υπηρεσιών και των φορέων, καθώς και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης.
Ο Θεματικός Στόχος 2 «Βελτίωση της πρόσβασης σε ΤΠΕ, της χρήσης και της ποιότητάς τους» αποτελεί ίσως τον πιο οριζόντιο στόχο σε σχέση με το σύνολο των υπολοίπων του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης (νέο ΕΣΠΑ). Είναι δηλαδή ο Στόχος ο οποίος, σε μεγάλο βαθμό, προαπαιτείται από όλους και η επίτευξη του, τροφοδοτεί όλους τους άλλους Θεματικούς Στόχους.
Για το λόγο αυτό, η στρατηγική επιλογή ανάπτυξης λύσεων βασισμένων σε Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) αναμένεται να διατρέχει οριζόντια το σύνολο των απαιτήσεων των Θεματικών Στόχων για έργα και υπηρεσίες ΤΠΕ, καλύπτοντας και τους υπόλοιπους 10 Θεματικούς Στόχους του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης (νέο ΕΣΠΑ) για την περίοδο 2014-2020.