1. Εισαγωγή

1.1 Ανάγκη για Ανοικτά Δεδομένα και Λογισμικό

Στην σημερινή εποχή τα επονομαζόμενα «Ανοικτά Δεδομένα» (Open Data) αποτελούν ένα μεγάλο αποθετήριο γνώσης το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την βελτίωση διαδικασιών και την επίλυση προβλημάτων στον χώρο της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης των επιχειρήσεις, των δημοσίων οργανισμών, καθώς και στην καθημερινή ζωή του πολίτη. Τα ανοικτά δεδομένα εμπλέκουν διάφορους τομείς της Πληροφορικής, όπως διαχείριση Πληροφορίας, Τεχνητή Νοημοσύνη, Εφαρμογές Διαδικτύου, καθώς και άλλες επιστήμες όπως την Νομική, τα Μαθηματικά και την Στατιστική, την Οικονομική επιστήμη και την Κοινωνιολογία.

Το Διαδίκτυο και ο Παγκόσμιος Ιστός (Web) αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους για την διάθεση αυτών των δεδομένων, υπό την έννοια ότι η έλλειψη ενός εκ των δύο αυτόματα καταργεί τις ιδιότητες της ανοικτότητας, της διασύνδεσης και της επεξεργασίας τους. Επιπλέον, οι υπολογιστές και τα προγράμματα θα μπορούν να δομούν το περιεχόμενο και να ανταλλάσσουν δεδομένα μεταξύ τους, καθιστώντας την πληροφορία μηχαναγνώσιμη και μοναδικά προσδιορίσιμη. Έτσι χρήστες-πολίτες, φορείς, λογισμικό και πληροφορία θα αποτελούν ένα δυναμικό οικοσύστημα με αυξημένη διαλειτουργικότητα.

Παράλληλα, από την κοινωνία των πολιτών διαφαίνεται με ολοένα και μεγαλύτερο ρυθμό η ανάγκη διάθεση πληροφορίας για την επίλυση κοινωνικών ζητημάτων όπως η διαφάνεια, η βέλτιστη διαχείριση (και εξοικονόμηση) πόρων, η αειφορία και άλλες κοινωνικές διεργασίες.

Προς τον στόχο της ικανοποίησης των αναγκών αυτών αποθετήρια δεδομένων με ανοικτό λογισμικό (π.χ. CKAN), λειτουργούν ως ενιαία σημεία διάθεσης, διαμοιρασμού και επεξεργασίας δεδομένων, και ως ένας προτυποποιημένος μηχανισμός διαλειτουργικότητας για διεσπαρμένες και ετερογενείς πηγές δεδομένων. Παρόλα αυτά, έχουν αρχίσει να διαφαίνονται νέες τεχνολογίες και πρωτόκολλα (π.χ. OData protocol) τα οποία υπόσχονται διαλειτουργικότητα μεταξύ διαφορετικών πηγών πληροφορίας, όμως δεν έχουν κερδίσει ακόμα το ευρύ κοινό ούτε αναφέρονται σε μία συγκεκριμένη θεματική περιοχή, καταστώντας έτσι δύσκολη την εφαρμογή τους σε κοινά προβλήματα.

Το άνοιγμα των δημοσίων δεδομένων αποτελεί βασικό ζητούμενο για την ανάπτυξη, για τη διαλειτουργικότητα και τη διαφάνεια στη δημόσια διοίκηση, καθώς και για την εκπαίδευση και την έρευνα. Η διάθεση των δεδομένων στους πολίτες σχετικά με δημόσια έργα, μελέτες και έρευνες, δίνουν την αίσθηση της άμεσης ανταπόδοσης των φόρων τους, αυξάνοντας παράλληλα τη λογοδοσία των φορέων υλοποίησης. Τρανό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα «ΔΙ@ΥΓΕΙΑ» που αποτελεί την κορωνίδα του οικοσυστήματος Ανοικτών Κυβερνητικών Δεδομένων στην Ελλάδα και μία από τις πιο προοδευτικές και αξιόλογες προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι διαμέσου αυτής παρέχεται σχεδόν το σύνολο των αποφάσεων της Ελληνικής Δημόσιας διοίκησης σε μηχαναγνώσιμη μορφή. Τέλος σύμφωνα με υπάρχουσες μελέτες διαφαίνονται οφέλη μέσω της δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης στην αγορά, με μείωση του κόστους και αποδοτικότερη λειτουργία στις δημόσιες υπηρεσίες και φορείς.

1.2 Υφιστάμενη Κατάσταση ανά την υφήλιο και την Ευρώπη

Η εκρηκτική αύξηση της προσφοράς “ανοικτότητας” στα δεδομένα έχει επηρεάσει αρκετές κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε μία πρωτοφανή εξάπλωση συναφών πρωτοβουλιών πάνω από 50 κυβερνήσεις ανοίγουν ολοένα και περισσότερο τα δεδομένα που αφορούν τους δημόσιους οργανισμούς και τους φορείς τους. Ακόμα και χώρες υπό ανάπτυξη, δημοσιεύουν σύνολα δεδομένων που αφορούν κυβερνητικές αποφάσεις ιδιαίτερα όταν αποσκοπούν στην ενίσχυση της ανάπτυξής τους σε συγκεκριμένους τομείς (η Ινδία λ.χ. δημοσιεύει περί τα 3.500 σύνολα δεδομένων, η πλειονότητα των οποίων αφορά πληροφορία για τη γεωργία). Ο διεθνής οργανισμός World Wide Web Foundation με βάση τον Web Index και τον Open Data Index αξιολογεί τις κυβερνήσεις ανά την υφήλιο βάσει 14 μετρικών αξιολόγησης διαμοιρασμού/διασύνδεσης και διάθεσης δεδομένων τοποθετώντας το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ., τη Δανία, τη Νορβηγία και την Ολλανδία στις 5 κορυφαίες θέσεις.

Πιο συγκεκριμένα στις Η.Π.Α. η κυβέρνηση δημοσιεύει κυβερνητικά δεδομένα στο διαδικτυακό τόπο data.gov (περίπου 100.000 σύνολα ανοικτών δεδομένων) από μία ευρύτατη γκάμα θεματικών περιοχών. Στη Μ. Βρετανία στο διαδικτυακό τόπο data.gov.uk περιέχονται πάνω από 2.500 σύνολα δεδομένων.

Τέλος, παρόμοιες κυβερνητικές πρωτοβουλίες έχουν ξεκινήσει και σε λιγότερο αναπτυγμένες χώρες όπως είναι για παράδειγμα η Κένυα. Βάσει μία μελέτης, η οποία υποστήριζε ότι το άνοιγμα συγκεκριμένων δεδομένων που αφορούν προκηρύξεις δημοσίων έργων μπορεί να οδηγήσει σε όφελος της τάξεων του 1 δισεκατομμύριο δολαρίων ετησίως, η κυβέρνηση διέθεσε τα αντίστοιχα δεδομένα μέσα στο 2011. Η υπόθεση επιβεβαιώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό και έκτοτε η κυβέρνηση επέκτεινε τη διάθεση και άλλων κυβερνητικών δεδομένων.

1.3 Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα – Πράξεις

1.3.1 ΔΙΑΥΓΕΙΑ

Από τα κορυφαία δείγματα της Ελληνικής προσπάθειας για “άνοιγμα” δεδομένων προς το ευρύ κοινό. Το Πρόγραμμα Δι@ύγεια (Νόμος 3861/2010) στοχεύει στην επίτευξη της μέγιστης δυνατής δημοσιότητας της κυβερνητικής πολιτικής και της διοικητικής δραστηριότητας, τη διασφάλιση της διαφάνειας και την εμπέδωση της υπευθυνότητας και της λογοδοσίας από την πλευρά των φορέων άσκησης της δημόσιας εξουσίας. Από την 10η Ιουνίου 2014 έχει τεθεί σε λειτουργία η νέα λειτουργικότητα του Προγράμματος Διαύγεια (ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΙΙ). Είναι αξιοσημείωτο να επισημανθεί ότι μόνο η Ελλάδα (λόγω της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ) και η Μ. Βρετανία είναι οι εξέχουσες χώρες κατά τον Open Data Index στην διάθεση πληροφορίας σχετικά με αποφάσεις δαπανών.

1.3.2 data.gov.gr

Αποτελεί τον κεντρικό κατάλογο όσον αφορά δημόσια δεδομένα από φορείς της ελληνικής κυβέρνησης. Αποσκοπεί στην παροχή συνόλων δεδομένων με πληρότητα και ακρίβεια σε μηχαναγνώσιμα πρότυπα, καθώς και στην παροχή διαδικτυακών υπηρεσιών προς τους πολίτες και άλλα ενδιάμεσα συστήματα πληροφοριών. Μέχρι σήμερα υποστηρίζει περίπου 500 σύνολα δεδομένων από 60 περίπου δημόσιους φορείς και οργανισμούς. Η αύξηση των συνόλων είναι εκρηκτική, καθώς τον τελευταίο χρόνο (μέχρι την συγγραφή του παρόντος) έχει περίπου δεκαπλασιάσει τα αποτεθημένα σύνολα δεδομένων. Υποστηρίζεται από τον Ν. 3448/2006 και τον 4305/2014 περί της περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα και τη ρύθμιση θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, καθώς και της ανοικτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημόσιου τομέα.

1.3.3 Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών

Η Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών (ΕΥΓΕΠ) αποτελεί σύστημα το οποίο επιτρέπει την άμεση πρόσβαση στο σύνολο της ψηφιακά διαθέσιμης γεωπληροφορίας της χώρας και για το σύνολο της επικράτειάς της, μέσω του διαδικτύου. Η δημιουργία της ΕΥΓΕΠ θεσμοθετήθηκε τον Σεπτέμβριο 2010 με το Νόμο 3882/2010 (ΦΕΚ 166 Ά) «Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών – Εναρμόνιση με την Οδηγία 2007/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Μαρτίου 2007 και άλλες διατάξεις. Τροποποίηση του Ν. 1647/1986 «Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας (ΟΚΧΕ) και άλλες διατάξεις» (Α΄141)».

1.3.4 Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο για τις προμήθειες του ευρύτερου Δημοσίου Τομέα

Ο σκοπός του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ.) είναι να πραγματοποιείται ηλεκτρονικά όλη η διαγωνιστική διαδικασία και η παρακολούθηση μίας δημόσιας σύμβασης με προϋπολογισμό 60.000 ευρώ και άνω άνευ ΦΠΑ. Υποστηρίζονται λειτουργίες που αφορούν την κατάρτιση και δημοσίευση της διακήρυξης ενός διαγωνισμού, την υποβολή των προσφορών από τους υποψήφιους αναδόχους, καθώς και την αξιολόγηση και την κατακύρωση της σύμβασης. Βασίζεται στο Νόμο 4155/2013 (ΦΕΚ 120/Α/2013) που ορίζεται το πλαίσιο αλλά και το αρχικό χρονοδιάγραμμα λειτουργίας του συστήματος.

1.3.5 Αποθετήριο Μελετών Δημοσίου Τομέα

Το Αποθετήριο Μελετών Δημοσίου Τομέα απευθύνεται στους δημόσιους φορείς (σε δοκιμαστική λειτουργία) και βασίζεται στον Νόμο 3966/2011. Αντίστοιχο χώρος με έμφαση στην έρευνα είναι το Αποθετήριο Διοικητικής Γνώσης το οποίο είναι ανοικτό στην κοινωνία και ιδιαίτερα στην ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα. Υποστηρίζει μελέτες και έρευνες που υποχρεωτικά κοινοποιούν υπηρεσίες και φορείς του δημοσίου, καθώς και εκθέσεις που προκύπτουν από δημόσια διαβούλευση ή προκύπτουν από την εγχώρια και διεθνή ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα.

1.4 Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα – Νομικό/Θεσμικό Πλαίσιο

Η υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα κρίνεται ιδιαίτερα ικανοποιητική όσον αφορά το θεσμικό και νομικό πλαίσιο για την απόθεση και διάθεση ανοικτών δημόσιων δεδομένων, καθώς και για την υποστήριξη και ενίσχυση της ανοικτότητας των δημοσίων δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα οι νόμοι και οι σχετικές εγκύκλιοι και διατάξεις, καθώς και σχέδια δράσης μπορούν να συνοψιστούν στον παρακάτω πίνακα.

Πίσω στην Αρχική σελίδα της Διαβούλευσης